Een bacil is een staafvormige bacterie (meervoud bacillen of bacilli). Deze staafjesvorm wordt gekenmerkt door een tweepolig cellichaam: bij deling van de ‘moedercel’ ontstaat aan beide uiteinden van de bacil een zogenaamde ‘dochtercel’ die een lichaams-as hebben in dezelfde richting als de moedercel.
Er bestaan twee soorten bacillen, de bacillales en de lactobacillales. Tot deze laatste behoort ook de melkzuurbacterie lactobacillus.
Misvattingen over bacillen
De term ‘bacil’ wordt vaak verward met ‘bacterie’. Men gaat ervan uit dat het hierbij om synoniemen gaat, echter een bacterie is niet hetzelfde als een bacil. Hoewel een baci weliswaar een bacterie is, is niet iedere bacterie een bacil. Een bacil is een staafvormige bacterie, daarnaast bestaan nog andervormige bacteriën: bolvormige (kokken), kommavormige (vibrionen) en spiraalvormige (spirillen) bacteriën.
Bacillen kúnnen ziekten veroorzaken, bijvoorbeeld de tuberkelbacil (mycobacterium tuberculosis) is de bacil die tuberculose veroorzaakt. Echter de verwarrende term ‘cholerabacil’ – zoals die in de Officiële Woordenlijst van de Nederlandse taal staat – klopt niet, omdat cholera niet wordt veroorzaakt door een bacil, maar door een vibrio. Een ander onjuist gebruik van de term is ‘malariabacil’ – dit klopt al helemaal niet omdat malaria wordt veroorzaakt door een parasiet en niet door bacillen.
Overigens zijn lang niet alle bacillen en bacteriën ziekteverwekkend. De meeste daarvan zijn juist zeer nuttig bij het opruimen van dode organismen en andere dode stoffen in de natuur. Ook in onze darmflora hebben bacillen een functie bij het verteren van voedsel, bijvoorbeeld de lactobacillen (lactobacillus).