Cytostatica

medisch-blog

Betekenis van cytostatica

  1. Middelen toegepast bij kanker (cytostatica).

Wat zijn cytostatica?

Een cytostaticum (meervoud: cytostatica) behoort tot de medicijnen die gebruikt worden bij de behandeling van kanker. Het toedienen van cytostatica wordt chemotherapie genoemd. Cytostatica blijken een waardevolle aanwinst te zijn in de strijd tegen kanker. Hun werking is wel anders dan bij andere kankermedicijnen: in tegenstelling tot een operatieve behandeling of bestraling is er bij cytostatica sprake van een algemene therapie . Dit wil zeggen dat de medicijnen via de circulatie overal in het lichaam terechtkomen. Daarom kunnen cytostatica vooral van belang zijn bij een uitgezaaide vorm van kanker. In dat geval zal het beste resultaat worden bereikt wanneer voorafgaand aan het toedienen van de medicijnen zoveel mogelijk tumorweefsel is verwijderd door middel van een operatie of bestraling. Slechts in die gevallen zal soms alsnog genezing plaatsvinden.

Werking cytostatica

In principe zijn alle cytostatica giftige, celdodende stoffen (cytos = cel, statis = stilstand). Hoe de celdoding tot stand wordt gebracht is bij elk cytostaticum weer anders. Sommige stoffen beïnvloeden het DNA op zo’n wijze dat de celstofwisseling wordt verstoord en de cel afsterft (alkylerende stoffen). Ook zijn er cytostatica die de celstofwisseling op enzymatisch niveau blokkeren waardoor de cel afsterft. Verder bestaan stoffen die de vorming van mRNA voorkomen en stoffen die de celdeling (celmitose) remmen.

Cytostatica zijn met name voor behandeling van tumoren geschikt, omdat de tumorcellen gekenmerkt worden door een versnelde celdeling, vaak in combinatie met een beschadigd celreparatie-mechanismen. Ze zijn daardoor een stuk gevoeliger voor de cytostatica dan gezonde cellen.

Bijwerkingen cytostatica

Omdat cytostatica niet alleen de tumorcellen vernietigen, maar ook omliggende weefsels zoals het beenmerg en de huid worden beschadigd, hebben de medicijnen ernstige bijwerkingen. Zo zullen de stamcellen die nodig zijn voor het onderhoud van de weefsels beschadigd raken; deze cellen zijn fylogenetisch jong en daarom zeer kwetsbaar. De bijwerkingen die optreden zijn uiteenlopend: misselijkheid, diarree, braken, ontsteking van het mond- en darmslijmvlies, haaruitval, gebrek aan eetlust, verminderde weerstand tegen infectieziekten en verminderde vruchtbaarheid. Tevens kunnen vanwege de toxiciteit (giftigheid) van de stoffen het hart, de longen, de lever, de nieren en het zenuwstelsel beschadigd raken. Het komt ook voor dat de cytostatica teratogeen zijn, dit betekent dat ze mutaties kunnen veroorzaken.

Toepassing cytostatica

Vanwege de ernstige bijwerkingen is het vanzelfsprekend dat een beslissing voor een behandeling met cytostatica weloverwogen genomen moet worden. Zelfs al is de indicatie juist, dan nog kan het vanwege een verminderde weerstand of een allergie besloten worden om de chemokuur niet te starten. Cytostatica worden alleen toegepast bij tumoren die daar gevoelig voor zijn, soms in combinatie met een operatie of bestraling, om zo mogelijk aanwezige zeer kleine uitzaaiingen (micrometastasen) te vernietigen. Ook worden cytostatica vaak in combinatie met elkaar toegepast.

Literatuur: Jüngen IJ.D., Zaagman-van Buuren, M.J. van (2006). Pathologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.